Κόντρα αρχαιολόγων - ΗΣΑΠ για τον Βωμό των 12 Θεών

Μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων ετών, ο Βωμός των Δώδεκα Θεών, ήρθε στο φως κατά τη διεξαγωγή έργων ανακαίνισης της γραμμής του ΗΣΑΠ, στο σημείο ανάμεσα στο Θησείο και το Μοναστηράκι.

Ο βωμός βρισκόταν στο σημείο της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών, ενώ αποτελούσε και ορόσημο καθώς και το κέντρο της αγοράς. Επιπλέον είχε και τη χρήση της αφετηρίας για τη μέτρηση των αποστάσεων και οι αρχαιολόγοι των αποκαλούν χαρακτηριστικά ως την “πλατεία Συντάγματος” της αρχαίας Αθήνας.
Να σημειωθεί ότι η διοίκηση του ΗΣΑΠ έχει αποφασίσει την εσπευσμένη κατάχωση της, ενώ η ανακάλυψη δεν έγινε ευρέως γνωστή πέραν των αρχαιολόγων.
Οι αρχαιολόγοι κάνουν λόγο για μία ανακάλυψη υψίστης σημασίας, ικανή να ανατρέψει τη ματιά μας πάνω στη διαμορφούμενη τοπιογραφία της αρχαίας πόλης.


“Λίγα μνημεία των αρχαίων Αθηνών αναφέρει ο Θουκυδίδης στην ιστορία του”, τονίζει η αρχαιολόγος Ανδρονίκη Μακρή, ενώ προσθέτει πως “από αυτά ακόμη λιγότερα έχουν βρεθεί και υπάρχουν μέσα στους αρχαιολογικούς χώρους της ασφυκτικά χτισμένης σύγχρονης πόλης. Αν κάποιος μας ρωτούσε, “ποια στάση πρέπει να έχουμε προς αυτά τα μνημεία εμείς οι σημερινοί Έλληνες”, η απάντηση είναι προφανής. Να τα διαφυλάξουμε ως κόρην οφθαλμού. Να τα αναδείξουμε και να τα προβάλουμε με κάθε τρόπο.”
Ο γραμματέας της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας, Άγγελος Π. Ματθαίου περιγράφει πως “η αρχαιολογική σημασία του βωμού για την πρώιμη ιστορία της αγοράς, και μάλιστα τώρα με τα νέα στοιχεία που προέκυψαν από την ανασκαφή, είναι προφανής στους ειδικούς επιστήμονες. Τα νέα στοιχεία που προέκυψαν δεν έχουν ακόμη γίνει κατανοητά σε βάθος, και πώς άλλωστε να γίνουν σε τόσο μικρό διάστημα, είναι επίσης προφανές στους ειδικούς. Χρειάζεται ακόμη πολλή μελέτη και περίσκεψη, όχι μόνο για τις πρώιμες φάσεις του ίδιου του βωμού αλλά και για τις συνέπειες που έχουν αυτές στην πρώιμη ιστορία της αρχαίας αγοράς.”
Ο Βωμός των Δώδεκα Θεών, του οποίουένα μικρό τμήμα είναι ορατό στην Αρχαία Αγορά, βρίσκεται σχεδόν στο σύνολό του κάτω από τις γραμμές του τρένου.
Ιστορία του βωμού
Κατά τον Θουκυδίδη, ο Βωμός των Δώδεκα Θεών ιδρύθηκε στα χρόνια της τυραννίας των Πεισιστρατιδών, από τον εγγονό του Πεισιστράτου και συνονόματό του, υιό του τυράννου Ιππία, το 522/1 π.Χ.
Όπως σημειώνει η αρχαιολόγος Σοφία Αλιφέρη, “ο Πίνδαρος, προφανώς αναφερόμενος στον Βωμό, στον διθύραμβό του για τους Αθηναίους, καλεί τους Ολύμπιους Θεούς σε χορό κοντά στον ευώδη, πολυσύχναστο ομφαλό της πόλεως στην ιερή Αθήνα, στην ξακουστή, περίτεχνα διακοσμημένη αγορά”.
Ο βωμός καταστράφηκε εν μέρει κατά την περσική επιδρομή και δεν ανοικοδομήθηκε παρά αρκετά χρόνια αργότερα.
Το έτος 1891 κατά τη διάρκεια των έργων κατασκευής του σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς, ο χώρος της Αρχαίας Αγοράς είχε ανασκαφεί ελάχιστα και από τα αρχαία μνημεία της ένα μικρό μέρος είχε αποκαλυφθεί.
Η διάνοιξη χανδάκων για τη θεμελίωση των τοίχων του σιδηροδρόμου το 1891 κατέστρεψε μερικώς τον περίβολο του βωμού και έφερε στο φως μικρά τμήματά του.
Η συνέχειά του αποκαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές της Αγοράς το 1934.
Ευτυχές γεγονός που οδήγησε στην ταύτιση του περιβόλου με τον Βωμό των Δώδεκα Θεών αποτέλεσε η σύγχρονη ανακάλυψη μιας βάσης αναθηματικού αγάλματος, που έφερε την αρχαϊκή επιγραφή “Λέαγρος ανέθεκε Γλαύκωνος δώδεκα θεοίσιν”.
Η πιθανή κατάχωση του Βωμού
Ζήτημα προκύπτει, καθώς ο ΗΣΑΠ βιάζεται να ολοκληρώσει ένα έργο το οποίο έχει ήδη καθυστερήσει και έχει ταλαιπωρήσει το κοινό.
Από την άλλη, οι αρχαιολόγοι επισημαίνουν τη μοναδικότητα της ανακάλυψης και παρουσιάζουν το ζήτημα ως μία σπάνια ευκαιρία για να δούμε εξ αρχής την οργάνωση της τοπιογραφίας των αρχαίων Αθηνών μέσα στα όρια της σύγχρονης πόλης.
“Είναι υποχρέωσή μας προς τον εαυτό μας, προς τα παιδιά μας και προς τον υπόλοιπο κόσμο και μάλιστα του δυτικού πολιτισμού του οποίου οι ρίζες καυχόμαστε ότι βρίσκονται εδώ”, εξηγεί η αρχαιολόγος Ανδρονίκη Μακρή.
“Αν γίνει κατάχωση, τότε ως κοινωνία θα έχουμε παραδεχθεί ότι δεν μπορέσαμε, ότι άλλοι υπαγορεύουν τους κανόνες, όσοι καταλήστευαν τον τόπο και, το κυριότερο, όσοι εκμαύλισαν τους ανθρώπους, όσοι συνέβαλαν να χάσουν οι Έλληνες την αξιοπρέπεια της φτώχειας και της ολιγάρκειας τους, όσοι ξεπούλησαν τη συνείδηση του εμείς αντί του εφήμερου εγώ, όσοι συστηματικά διέσυραν, ευτέλισαν και κατέστησαν το παρελθόν ανυπόληπτο αντί του δανείου ευμαρούς παρόντος”, περιγράφει χαρακτηριστικά ο κ. Άγγελος Π. Ματθαίου.
Η λύση που προτείνουν είναι υπερύψωση της γραμμής ή μεταφορά του βωμού.
Να σημειωθεί ότι την Κυριακή (13/03) στις 11 το πρωί, θα πραγματοποιηθεί συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην αρχαία αγορά των Αθηνών, σχετικά με την επικείμενη κατάχωση του Βωμού των 12 Θεών από τον ΗΣΑΠ.
Η συγκέντρωση πραγματοποιείται με πρωτοβουλία της Κίνησης Πολιτών για τη διάσωση και ανάδειξη του Βωμού των 12 Θεών.